- Ebola je teško oboljenje ljudi, koje se često završava smrtnim ishodom.
- Smrtnost se kreće i do 90%. Epidemije ebole javljaju se uglavnom u zabačenim selima Centralne i Zapadne Afrike, blizu tropskih kišnih šuma…
- Virus se prenosi na čoveka sa divljih životinja, a u humanoj populaciji prenosi se u direktnom kontaktu sa krvlju, sekretima i drugim telesnim tečnostima obolelih/umrlih osoba.
- Smatra se da su tri vrste slepih miševa koji se hrane voćem prirodni rezervoari zaraze. Ove vrste žive u oblastima u kojima se registruju epidemije ebole u humanoj populaciji u Africi, a ljudi iz ovih područja koriste ove životinje za ishranu.
- Pacijenti sa teškom kliničkom slikom zahtevaju intenzivnu suportivnu terapiju.
- Ne postoji nijedan specifičan lek niti vakcina protiv ovog oboljenja za primenu u humanoj populaciji.
Aktuelna epidemiološka situacija ebole
Aktuelna epidemija ebole prijavljena je u martu mesecu 2014. godine u Gvineji. Prvi slučaj obolevanja prijavljen je u šumskoj oblasti jugoistočne Gvineje, blizu granice sa Liberijom i Sijera Leoneom. Virus je potvrđen 22. marta 2014. godine u Nacionalnom referentnom centru za virusne hemoragijske groznice (Institut Paster, INSERM BSL4 laboratorija, Lion, Francuska). Analiza kompletnog genoma virusa i filogenetska analiza pokazale su da se radi o virusu koji je sličan, ali drugačiji od virusa ebole koji su izolovani u epidemijama u centralnoj Africi (Gabon i Demokratska Republika Kongo), i različit u odnosu na Tai forest ebola virus izolovan u Obali slonovače. Ovi nalazi ukazuju na to da se radi o novom soju virusa ebole koji se pojavio u decembru 2013. godine u šumskim oblastima Gvineje i proširio se na okolne zemlje – Liberiju i Sijera Leone. Ovo je prva epidemija ebole registrovana u pomenutim zemljama, i ujedno je najveća epidemije zabeležena do sada.
Ministarstvo zdravlja Nigerije prijavio je 27. jula 2014. godine prvi verovatan slučaj ebola virusne infekcije. U pitanju je muška osoba stara oko 40 godina poreklom iz Liberije. Pacijent je putovao avionom preko Lomea, Togo, i stigao je u Lagos, Nigerija, 20. jula. Pacijent je bio simptomatičan tokom putovanja, primljen je u privatnu bolnicu odmah nakon pristizanja u Nigeriju, a umro je 25. jula 2014. godine. Dana 29. jula 2014. godine SZO je dostavljen podatak o 59 kontakata ovog slučaja, 15 među osobljem aerodroma i 44 u bolnici u kojoj je bio hospitalizovan. Uzorak za laboratorijsku analizu uzet je 22. jula i prosleđen je u virusološku laboratoriju u Univerzitetsku bolnicu Lagos, a prema preliminarnim rezultatima uzorak je bio pozitivan na virus ebole. Uzorak će biti poslat u Kolaborativni centar SZO u Institut Paster u Dakaru, Senegal, na potvrdu. U međuvremenu, registrovano je još osam slučajeva, jedan verovatan i sedam slučajeva sumnje na infekciju virusom ebole.
U aktuelnoj epidemiji ebole zahvaćene su četiri afričke zemlje: Liberija, Gvineja, Sijera Leone i Nigerija. Do sada je u ovoj epidemiji obolelo ukupno 1711 osoba, od kojih su 932 osobe umrle. Od ukupnog broja obolelih i umrlih, u Gvineji je prijavljeno 495 slučajeva obolevanja (351 potvrđen, 133 verovatna i 11 slučajeva sumnje na infekcije virusom ebole), uključujući 363 smrtna ishoda; U Liberiji 516 slučajeva (143 potvrđena, 252 verovatna i 121 slučaj sumnje) uključujući 282 smrtna ishoda; u Sijera Leoneu 691 slučaj (576 potvrđenih, 49 verovaztnih i 66 slučajeva sumnje) uključujući 268 smrtnih ishoda i u Nigeriji slučajeva slučajeva (nijedan potvrđen, dva verovatna i sedam slučajeva sumnje), uključujući jedan smrtni ishod. Imajući u vidu broj osoba obolelih i umrlih u ovoj epidemiji, rizik zaražavanja postoji kod zdravstvenih radnika koji leče i neguju ove pacijente, ako se ne pridržavaju propisanih mera prevencije, koje obuhvataju strogu primenu lične zaštitne opreme i odgovarajućih procedura dezinfekcije. Međutim, rizik po turiste, posetioce i strane državljane koji borave u ovim zemljama je izuzetno nizak, zbog načina prenošenja infekcije, koji, kao što je već navedeno, zahteva direktan kontakt sa krvlju, sekretima i drugim telesnim tečnostima obolelih osoba.
Grafikon. Mapa potvrđenih slučajeva obolevanja od ebole
Agens
Rod Ebolavirus je 1 od 23 članova porodice Filoviridae, zajedno sa rodom Marburgvirus i Cuevavirus. Rod Ebolavirusa se sastoji od različitih vrsta:
- Bundibugyo ebolavirus (BDBV)
- Zaire ebolavirus (EBOV)
- Reston ebolavirus (RESTV)
- Sudan ebolavirus (SUDV)
- Tai Forest ebolavirus (TAFV)
BDBV, EBOV i SUDV su bili povezani sa velikim epidemijama ebole u Africi. RESTV ebola virus izaziva tešku formu bolesti kod primata, ali ne i kod ljudi.
Rasprostranjenost
Ebola se prvi put pojavila 1976. godine u dve istovremene epidemije u Sudanu i Demokratskoj Republici Kongo. Nakon toga, ebola se pojavila 1994. godine, i od tada se epidemije ovog oboljenja javljaju sa većom učestalošću. Najveća epidemija bila je zabeležena u Ugandi 2000. godine, sa 425 slučajeva obolevanja i 224 smrtna ishoda. Tri epidemije su registrovane u 2012. godini – jedna u Demokratskoj Republici Kongo, i dve u Ugandi.
Rezervoar zaraze
Smatra se da su tri vrste slepih miševa koji se hrane voćem mogući prirodni domaćini virusa ebole.
Put prenosa
Ebola se na čoveka prenosi bliskim kontaktom sa krvlju, sekretima, organima ili drugim telesnim tečnostima zaraženih životinja. U Africi je dokumentovan prenos infekcije na čoveka u kontaktu sa zaraženim šimpanzama, gorilama, letećim lisicama, majmunima, šumskim antilopama i bodljikavim svinjama. U humanoj populaciji virus se širi sa čoveka na čoveka u direktnom kontaktu (ledirane kože ili sluzokoža) sa krvlju, sekretima, organima ili drugim telesnim tečnostima inficiranih osoba, ili u indirektnom kontaktu sa kontaminiranim predmetima. Muškarci nakon preležane bolesti mogu da izlučuju virus preko sperme i do 7 nedelja nakon izlečenja.
Zdravstveni radnici mogu da se zaraze virusom ebole u bliskom kontaktu sa obolelim pacijentima ukoliko se striktno ne pridržavaju odgovarajućih mera prevencije.
Dokumentovano je i zaražavanje laboratorijskih radnika ubodom na kontaminirane igle u Engleskoj (1976) i Rusiji (2004). Međutim, u dve slične situacije (SAD 2004. i Nemačka 2009) ovakva ekspozicija nije dovela do zaražavanja, niti do obolevanja laboratorijskih radnika.
Znaci i simptomi bolesti
Ebola je teško akutno virusno oboljenje obično sa iznenadnom pojavom groznice, intenzivne slabosti, bolova u mišićima, glavoboljom i bolom u grlu. Nakon toga javljaju se povraćanje, proliv, makulopapulozni osip, poremećaj funkcije jetre i bubrega, a u nekim slučajevima intenzivno unutrašnje i spoljašnje krvarenje, odnosno hemoragijska dijateza. Uz dijatezu dolazi do otkazivanja bubrega, zahvaćenosti CNS-a i terminalnog šoka sa disfunkcijom brojnih organa. Smrtnost se kreće od 50 do 90%.
Osobe inficirane virusom ebole su zarazne sve dok je virus prisutan u telesnim tečnostima. Dokumentovana je izolacija virusa iz uzorka sperme kod muškarca, koji je zaražen u laboratorijskim uslovima, 61 dan nakon kliničkog ozdravljenja.
Period inkubacije iznosi 2 do 21 dan.
Ne postoji nijedan specifičan lek niti vakcina protiv ovog oboljenja za primenu u humanoj populaciji. Pacijenti sa teškom kliničkom slikom zahtevaju intenzivnu suportivnu terapiju.
Mere prevencije
Prema važećem Zakonu o zaštiti stanovništva od zaraznih bolesti, u okviru Posebnih mera za zaštitu stanovništva od zaraznih bolesti, član 9, definisani su karantin i zdravstveni nadzor. Prema članu 23, sva lica koja dolaze iz zemalja u kojima ima kolere, kuge, velikih boginja, žute groznice, virusnih hemoragijskih groznica (gde spada i ebola) i malarije stavljaju se pod zdravstveni nadzor, radi praćenja njihovog zdravstvenog stanja. Prema članu 22 istog zakona karantin se kao mera sprovodi u slučaju da su zdrava lica bila ili postoji sumnja da su bila u kontaktu sa licima obolelim od: kuge, velikih boginja i virusnih hemoragijskih groznica (izuzev hemoragijske groznice sa bubrežnim sindromom). Karantin podrazumeva ograničavanje slobode kretanja i utvrđivanje obaveznih zdravstvenih pregleda ovakvih lica.
EBOLA – Najčešća pitanja
Aktuelna epidemija ebole koncentrisana je na tri zemlje Zapadne Afrike: Liberiju, Gvineju, Sijera Leone, iako postoji mogućnost daljeg širenja na susedne zemlje Afrike.
Šta je ebola?
Ebola je teško oboljenje uzrokovano virusom ebole, koje se često završava smrtnim ishodom, odnosno smrtnost kod obolelih od ebole se kreće od 50 do 90%. Simptomi bolesti su: visoka telesna temperatura, glavobolja, bolovi u zglobovima i mišićima, slabost, proliv, povraćanje, bolovi u stomaku, neodstatak apetita i krvarenje. Simptomi bolesti mogu da se jave u rasponu od 2 do 21 dana nakon izlaganja virusu ebole, ali se u proseku simptomi bolesti javljaju 8 do 10 dana od izlaganja izvoru.
Kako se ebola prenosi?
Ebola se prenosi direktnim kontaktom sa krvlju ili telesnim tečnostima obolele osobe ili indirektno, preko predmeta konatminiranih izlučevinama poreklom od obolelih osoba.
Da li virus ebole može da se prenese putem vazduha, odnosno kapljičnim putem prenosa?
Ne.
Da li virus ebole može da se prenese putem konatminirane hrane ili vode?
Ne.
Da li virus ebole može da se sa osobe koja je inficirana, ali nema nikakve simptome bolesti?
Ne. Osobe koje nemaju simptome bolesti nisu zarazne.
Preporuke u skladu sa Zakonom o zaštiti stanovništva od zaraznih bolesti za osobe koje su boravile u Gvineji, Liberiji, Sijera Leoneu, Nigeriji ili bilo kojoj državi u kojoj je registrovana epidemija ebole.
Smatra se da je trenutni rizik od izlaganja virusu ebole za putnike u međunarodnom saobraćaju i turiste prilično nizak. Shodno važećoj zakonskoj regulativi, sva lica koja dolaze iz zemalja u kojima je registrovana epidemije ebole na aerodromu u Beogradu i Nišu prolaze kontrolu granične sanitarne inspekcije, nakon čega sanitarni inspektor ovim licima uručuje rešenje o stavljanju pod zdravstveni nadzor u trajanju od 21 dana. Lice kome je određena mera stavljanja pod zdravstveni nadzor mora se, u skladu sa izdatim rešenjem sanitarnog inspektora, javljati institutu, odnosno zavodu za javno zdravlje prema mestu boravka, radi praćenja svog zdravstvenog stanja.
Institut za javno zdravlje kontinuirano prati razvoj epidemiološke situacije i preporuke SZO, te će u skladu sa njima, zajedno sa drugim nadležnim institucijama i zdravstvenim ustanovama, po potrebi, predlagati i u skladu sa nadležnostima učestvovati u sprovođenju odgovarajućih mera, o čemu će javnost biti blagovremeno obaveštena.