20. mart 2018 – Nacionalni dan borbe protiv raka dojke

Prema podacima Registra za rak, Instituta za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović Batut“ za 2014 godinu, ukupan broj novootkrivenih slučajeva raka dojke kod žena na teritoriji Republike Srbije bio je3690, dok je standardizovana stopa incidencije iznosila 53,3 na 100.000. Ukupan broj smrtnih slučajeva od raka dojke kod žena iznosio je 1648, dok je standardizovana stopa mortaliteta bila 19,7 na 100.000.

Prema podacima Kancelarije za skrining raka, Instituta za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović Batut“, organizovani skrining raka dojke se u 2017. godini sprovodi na teritoriji 35 domova zdravlja, kao i radom mobilnih mamografa na terenu.

Uzimajući u obzir činjenicu da je rak dojke vodeći uzrok obolevanja i umiranja od malignih bolesti kod žena u Republici Srbiji, obeležavanjem Nacionalnog dana borbe protiv raka dojke, povećava se informisanost i podiže svest žena o značaju preventivnih pregleda u ranom otkrivanju ove bolesti.

Predlažemo Vam da u saradnji sa predstavnicima lokalnih samouprava organizujete promotivne akcije u zajednici, kako bi uticali na to da što veći broj žena obavi preventivni pregled u cilju ranog otkrivanja raka dojke, posebno na teritoriji onih opština, čije su zdravstvene ustanove uključene u sprovođenje organizovanog skrininga raka dojke.

Među značajnim datumima Kalendara javnog zdravlja je 20. mart – Nacionalni dan borbe protiv raka dojke čijim obeležavanjem se skreće pažnja javnosti na raspostranjenost te bolesti i na podizanje svesti žena o značaju preventivnih pregleda u njenom ranom otkrivanju.

Rak dojke predstavlja vodeći uzrok obolevanja i umiranja od malignih bolesti u ženskoj populaciji širom sveta. Prema podacima Svetske zdravstvene organizacije, u svetu se godišnje registruje skoro 1.700.000 obolelih žena, dok od iste bolesti svake godine umre preko pola miliona njih. I u Srbiji je rak dojke najčešći maligni tumor u ženskoj populaciji.

Prema procenama Globokana, kada je u pitanju rizik obolevanja od raka dojke, Srbija se nalazi zajedno sa većinom zemalja zapadnog Balkana (Slovenija, Hrvatska, Crna Gora) u sredini, odnosno sa nešto nižim rizikom obolevanja od raka dojke u Evropi. Međutim, kada je u pitanju umiranje od raka dojke procene Globokana su da su žene u Srbiji, odmah posle žena u Makedoniji, pod visokim rizikom umiranja od raka dojke u odnosu na druge osobe ženskog pola u Evropi.

Prema poslednjim podacima Instituta za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović Batut”, u Republici Srbiji je registrovano 3700 obolelih i oko 1600 umrlih žena od raka dojke. Stopa obolevanja od raka dojke kod žena u Republici Srbiji iznosila je 54,3 na 100.000, a stopa umiranja 19,7 na 100.000 žena.

U odnosu na prosečnu registrovanu stopu obolevanja od malignih tumora dojke u Republici Srbiji, nešto viša stopa je registrovana u Vojvodini (64,3/100.000) u odnosu na centralnu Srbiju, gde je registrovana stopa iznosila 53,6/100.000 žena.

Kao i u slučaju obolevanja, u Vojvodini je takođe registrovana viša stopa umiranja od malignih tumora dojke (20,7/100.000) kako u odnosu na prosečnu registrovanu stopu u Republici Srbiji, tako i u odnosu na stopu umiranja u centralnoj Srbiji (19,3/100.000). Prema istim podacima, u 13 okruga su registrovane više stope obolevanja od prosečne stope u Republici Srbiji. Skoro dvostruko više stope od prosečne registrovane u Republici Srbiji su zabeležene u Pirotskom (93,0/100.000) i Rasinskom okrugu (81,4/100.000). Iste godine trostruko niže stope obolevanja su registrovane u Pčinjskom okrugu (16,4/100.000).

Kada govorimo o stopama umiranja, u 10 okruga su registrovane više stope od prosečne zabeležene u Republici Srbiji. Najviše stope su registrovane u gradu Beogradu (23,8/100.000), Zapadnobačkom (23,6/100.000) i Severnobanatskom okrugu (23,1/100.000).

Kao i u slučaju obolevanja, dvostruko niže stope umiranja u odnosu na prosečnu registrovane su u Zlatiborskom (11,1/100.000) i Pčinjskom okrugu (11,7/100.000).

Što se tiče umiranja od malignih tumora dojke primećuje se blagi porast već u uzrastu od 45. godine, ali najviše stope umiranja su i dalje u uzrastima od 60. do 69. godine života.

Visoke stope obolevanja u uzrastima od 60. do 69. godine prate u istim uzrastima i visoke stope umiranja, što najverovatnije govori o kasnom javljanju žena tog uzrasta, kada je maligna bolest već u uznapredovalom stadijumu, odnosno već su prisutne udaljene metastaze na susednim organima.

Visoka učestalost obolevanja od raka dojke mora se u izvesnoj meri pripisati činjenici da do danas nisu otkriveni ili do kraja razjašnjeni svi uzroci njegovog nastanka, pa su dometi primarne prevencije, u tom smislu, limitirani.

Imajući tu vrstu ograničenja u vidu, kao jedino dokazano efikasno rešenje za smanjenje stope umiranja od ove bolesti nameće se njeno rano otkrivanje, odnosno sekundarna prevencija. Prateći preporuke Svetske zdravstvene organizacije i iskustva evropskih zemalja u sprovođenju populacionih skrining programa, u Republici Srbiji je u decembru 2012. godine započet program organizovanog skrininga raka dojke koji ima za cilj smanjenje smrtnosti i unapređenje kvaliteta života žena obolelih od ove bolesti.

Prema kriterijumima Nacionalnog programa za rano otkrivanje karcinoma dojke, ukupna ciljna populacija žena u organizovanom skriningu karcinoma dojke u 2017. godini u 35 opština u kojima se sprovodio organizovani skrining radom stacionarnih mamografa, iznosila je 311.718 žena starosti od 50 do 69 godina, a za ciklus od dve godine ciljna populacija iznosi oko 630.000 žena

Samo u okviru organizovanog skrininga raka dojke u 2017. godini urađeno je oko 45.000 skrining pregleda mamografijom, a u cilju ranog otkrivanja raka dojke.

I ciklus organizovanog skrininga raka dojke sproveden je tokom 2013/2014. godine. U prvom ciklusu je pregledano 78.576 žena i otkriveno je 290 karcinoma. U organizovanom skriningu je učestvovalo 19 opština, kao i 2 mobilna mamografa.

II ciklus organizovanog skrininga raka dojke sproveden je tokom 2015/2016, godine. U drugom ciklusu je pregledano 99.953 žene i otkriveno je 287 karcinoma. U organizovanom skriningu je učestvovalo 35 opština, kao i 2 mobilna mamografa.

III ciklus skrininga je u toku i sprovodi se tokom 2017/2018. godine. U prvoj godini trećeg ciklusa je pregledano ukupno 47.470 žena i otkriveno je 199 karcinoma. U organizovanom skriningu je učestvovalo 35 opština i mobilni mamograf Kliničkog centra Niš. U toku je akcija rada mobilnog mamografa uz podršku RTS-a u okviru kampanje „Rak je izlečiv”.

Od početka sprovođenja organizovanog skrininga raka dojke do sada ovim programom i pregledom potpuno zdravih žena, koje nisu imale simptome i znake obolevanja, otkriven je karcinom dojke kod 776 žena.

Instituti i zavodi za javno zdravlje širom zemlje u saradnji sa predstavnicima lokalnih samouprava organizuju promotivne aktivnosti kako bi uticali na to da što veći broj žena obavi preventivni pregled u cilju ranog otkrivanja raka dojke. Otkrivanjem raka dojke u ranoj fazi bolesti stvara se mogućnost za njegovo efikasno lečenje. Pravovremenom primenom odgovarajuće savremene terapije i daljim kontinuiranim tretmanom, moguće je očuvati zdravlje i značajno unaprediti kvalitet života obolelih žena.